Dziedziczenie długów – jak uniknąć zadłużenia po zmarłych

Gdy umiera nam ktoś bliski, jesteśmy zrozpaczeni. Trzeba jednak poradzić sobie z emocjami, ponieważ taka sytuacja wymaga stosownej papierologii i odpowiedniej organizacji. Jedną z rzeczy, o jaką musimy zadbać jest kwestia spadku.

Nie zawsze jednak w spadek oznacza przejęcie pozostawionego majątku, a często jest to również dziedziczenie długów. Jak zatem tego uniknąć? Jak pozbyć się zbędnego balasu, którego wiemy, że nie jesteśmy w stanie udźwignąć? Czy zawsze odpowiadamy za długi naszej zmarłej rodziny?

Jak wygląda dziedziczenie długów spadkowych?

W naszym kraju istnieją dwa sposoby możliwości dziedziczenia. Odbywa się to albo poprzez zapis w testamencie przez zmarłego czyli na mocy testamentu, albo poprzez dziedziczenie ustawowe czyli w sytuacji, gdy zmarły testemantu nie zostawił. Wtedy to przepisy kodeksu cywilnego regulują kolejność dziedziczenia.

Od momentu śmierci zmarłego musisz w ciągu 6 miesięcy złożyć odpowiednie oświadczenie przed sądem lub u notariusza. Jeśli nie wiedziałeś o śmierci spadkodawcy, te pół roku będzie liczyć się od momentu, gdy dowiedziałeś się o przejęciu spadku. Jeśli zdecydujesz się na złożenie oświadczenia przed sądem, będziesz musiał zrobić to w sądzie rejonowym w miejscu zamieszkania zmarłego przed śmiercią. Czasem jest to kłopotliwe rozwiązanie, ponieważ odległość może być dla Ciebie zbyt duża. Dlatego polecamy prostszą opcję – zrobienie tego u notariusza.

Będziesz miał do wyboru trzy możliwości, co chcesz z tym spadkiem zrobić. Jeśli nic podejmiesz w tym kierunku żadnych kroków, odziedziczysz spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Co mogę zrobić, gdy dowiem się, że otrzymałem spadek?

Jak już wspomnieliśmy, do decyzji o spadku musisz się w jakiś sposób ustosunkować – albo zostawić to bez żadnych oświadczeń, wtedy przejmiesz dług do wysokości odziedziczonego majątku. Jakie są inne rozwiązania?

• przyjęcie spadku w całości – otrzymasz wszystkie przepisane Ci rzeczy, czyli na przykład nieruchomości, pieniądze, samochód i inne aktywa, ale także cały dług spadkodawcy;
• odrzucenie spadku w całości – oznacza to nieprzyjęcie niczego, ani aktywów ani pasywów, czyli nie dostaniesz żadnej rzeczy w spadku, ale także nie będziesz musiał przejmować się żadnymi długami;
• przejęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – przejmiesz zarówno majątek oraz dług, ale zadłużenie będzie ograniczone do wartości przejętego majątku. Czyli na przykład jeśli zostanie przepisania ci nieruchomość warta 200 000 zł, a całościowy dług wynosił 500 000 zł, to zostanie on ograniczony do 200 000 zł.

Kiedy długi przechodzą na rodzinę?

Jeśli w testamencie przez zmarłego zostały wskazane konkretne osoby, to właśnie one odziedziczą spadek. Co jednak w przypadku, gdy testemantu nie ma, albo gdy te osoby odmówią przyjęcia spadku? Wtedy dalsza kolejność dziedziczenia regulowana jest kodeksem cywilnym. Co mówią zatem przepisy?

W pierwszej kolejności spadek w równych częściach dziedziczy pozostały przy życiu małżonek i dzieci. Przy czym część, którą dostanie małożonek nie może być mniejsza niż 25%. Gdyby oni zrzekli się spadku, albo gdyby zmarły ich nie posiadał, w dalszej kolejności spadek dziedziczą rodzice i rodzeństwo spadkodawcy. Tak samo wyglądałoby to w sytuacji, gdyby nie było testamentu. Najpierw spadek przypadłby w udziale małżonkowi i dzieciom (lub wnukom), a następnie rodzicom i rodzeństwu.

Dziedziczenie przez małoletnich spadkobierców

Odrzuceniu spadku mogą towarzyszyć nieprzyjemności. Nie jest to tak piękne i pozbawione kruczków, jak mogłoby się wydawać. Jeśli spadkobierca zdedycuje się odrzucić spadek, a posiada dzieci, wtedy przechodzi on właśnie na nie. Jeśli są one małoletnie, czyli nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych, należy odrzucić majątek oraz możliwe długi w ich imieniu. Jednak, aby to zrobić, trzeba najpierw wystąpić o odpowiednie zezwolenie. Dopiero za zgodą prawomocnego postanowienia sądu opiekuńczego jest to możliwe. Jeśli dzieci są pełnoletnie, powinny odrzucić spadek same, przekładając stosowne oświadczenie.

Należy o tym obowiązku pamiętać szczególnie przy dzieciach, które nie ukończyły 18 roku życia. W przeciwnym wypadku, spadek zostanie przyjęty wraz z dobrodziejstwem inwentarza i wystąpi obowiązek spłaty niechcianych zobowiązań.

Czy spadkobierca musi spłacać długi?

Konieczność spłaty ewentualnego zadłużenia wystąpi tylko w sytuacji, gdy przyjęło się spadek w całości i zawierał on ewentualne długi zmarłego, albo wtedy, gdy przyjęto spadek z dobrodziejstwem inwentarza (wtedy dług równa się równowartości odziedziczonego majątku). Długi spadkodawcy przechodzą wtedy na spadkobiercę i musi on się wywiązać ze zobowiązania. Wystąpi konieczności spłaty wierzycieli. W przypadku spadku z dobrodziejstwem inwentarza, dług mogą pokryć aktywa.

Jeśli jednak zostałeś spadkobiercą i nie chcesz spłacać żadnych długów, możesz odrzucić spadek. Śmierć bliskiej osoby, która zadłużyła się za życia, nie oznacza od razu obciążenia dla Ciebie. Pamiętaj jednak, że to jedyny przypadek, gdy nie musisz spłacać długi. Jeśli przymiesz spadek, wtedy będziesz miał taki obowiązek bez wyjątku.

Jak sprawdzić, czy opłaca się przejąć spadek w całości, łącznie ze wszystkimi długami?

Jeśli nie jesteś pewien swojej decyzji i nie wiesz, czy przyjęcie zadłużonego spadku będzie dla Ciebie opłacalne, możesz sprawdzić, co dziedziczysz. Ostrzegamy jednak, że proces ten nie jest ani prosty ani szybki.

Oczywiście, w pierwszej kolejności, możesz przejrzeć dokumenty zmarłego, by dowiedzieć się, czy istnieją jakieś niespłacone zobowiązania i jak są duże. Raczej trudno będzie uzyskać taką informacje od placówek finansowych, w których zmarły się zadłużył. Musiałbyś posiadać albo notarialne poświadczenie dziedziczenia, albo sądowe potwierdzenie nabycia spadku.

Najprostszą – choć kosztowną – opcją jest spis inwentarza przez komornika. Zwracasz się do sądu o wykonanie spisu składników majątku, a także zadłużeń osoby zmarłej. Komonik jednak pobiera 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą godzinę pracy. Może więc Cię to kosztować nawet kilka tysięcy złotych. Niemniej dopiero taki dokument da Ci dokładny wgląd w to, czy opłaca się przyjąć spadek cały, z dobrodziejstwem inwentarza, czy może najlepiej będzie, jeśli całkowicie go odrzucisz.